“เดี๋ยวนี้ชาวนาเริ่มหันมาสนใจปลูกปอเทืองกันมากขึ้น ผิดกับเมื่อ 7-8 ปีก่อน ไม่ค่อยสนใจ ไม่มีใครกล้าปลูก แม้แต่เราจะขอเช่าที่ปลูกก็ยังไม่ให้ กลัวว่าปอเทืองจะเป็นวัชพืช ตอปอเทืองจะไปแทงมือ แทงเท้าเวลาดำข้าวในนา
แต่เมื่อรู้ว่าปอเทืองเป็นปุ๋ยพืชสด ถ้าเมล็ดงอกแล้วถึงดินจะแห้งแล้งยังไง ต้นก็เติบโตได้ ปลูกแล้วทำให้ดินดี ต้นข้าวงาม ทุกวันนี้เพื่อนบ้านต่างมาขอร้องให้ไปช่วยปลูกในที่นาของเขาบ้าง ให้ปลูกแบบฟรีๆ เราได้เมล็ดขาย ส่วนเจ้าของที่ได้ปุ๋ยโดยไม่ต้องซื้อหา”
ปอเทืองเป็นพืชตระกูลถั่วที่ให้น้ำหนักสดต่อไร่ 2 -5 ตัน/ไร่ เมื่อไถกลบจะปลดปล่อยธาตุอาหาร โดยเฉพาะไนโตรเจนในปริมาณสูง นิยมปลูกเป็นปุ๋ยพืชสดเพื่อเพิ่มปริมาณธาตุอาหารให้กับดิน โดยเฉพาะ ในการปลูกพืชในระบบเกษตรอินทรีย์ เจริญเติบโตได้ดีในสภาพพื้นที่ดอน
ดำรงค์ พุธสอน ชาวบ้านตอกแป้น ต.บ้านค้อ อ.เมืองขอนแก่น จ.ขอนแก่น เล่าว่า ทำนามาตั้งแต่เด็ก รู้นิสัยคนทำนาดี ถ้าเห็นต้นข้าวไม่เขียวจะใส่ปุ๋ยด้วยความรู้สึก ความเคยชิน
หรือไม่ก็ทำตามเพื่อน โดยไม่เคยคิดเลยว่ายิ่งใส่ปุ๋ยเคมีมากหน้าดินจะยิ่งแข็ง ปักดำต้นกล้าข้าวยาก…ดินนาในภาคอีสานเลยเป็นแบบนี้เหมือนกันหมด
ไม่เว้นแม้แต่ที่นาของตัวเอง… กระทั่งปี 2550 ลุงได้นำเมล็ดปอเทืองมาให้ชาวนาในหมู่บ้าน บอกว่าเมล็ดดำๆ นี่แหละ ปลูกไปแล้วมันเป็นอาหารอย่างดีให้กับดิน ถ้าดินดีปลูกข้าวก็งาม
แรกๆไม่มีใครเชื่อ แต่ด้วยความอยากรู้ มันดีจริงเหมือนที่ลุงคุยไว้หรือเปล่า…ทดลองปลูกด้วยความไม่รู้ หลังเกี่ยวข้าวหมดไถหน้าดินตากแดดทิ้งไว้หลายวัน
จึงเอาเมล็ดปอเทืองมาหว่าน ผ่านไปหลายวันมองไปทางไหนก็ไม่เห็นต้นปอเทืองงอก จะโผล่ขึ้นมาบ้างในบริเวณที่พอมีน้ำขัง…เฉพาะตรงนี้ปลูกข้าวได้งามกว่าตรงอื่น
เริ่มเห็นผลกะปริดกะปรอย ปีถัดมาเอาปอเทืองมาปลูกอีก แต่หนนี้ไถตอซังข้าวปุ๊บก็เอาเมล็ดปอเทืองหว่านลงในที่นาทั้ง 11 ไร่ 50 วัน ไถกลบปอเทืองให้เป็นปุ๋ยพืชสดดิน 3 ไร่…ส่วนที่เหลืออีก 8 ไร่ ปล่อยให้ปอเทืองแก่ใบร่วง เพราะจะได้เก็บเมล็ดขาย จากนั้นเอารถมาไถกลบ เตรียมดินไว้ปลูกข้าวรอบใหม่
คราวนี้ ดำรงค์ เห็นความเปลี่ยนแปลงชัดเจน จากเมื่อก่อนต้องให้รถคราดหน้าดินทีละงาน แล้วต้องรีบปักดำเลย ไม่อย่างนั้นหน้าดินจะเซตเร็วและแข็ง…ปักดำไม่ลงต้นกล้ามักจะคอหัก ต้องมาปักดำซ่อมกันใหม่
แต่เมื่อได้ปอเทืองมาช่วย ถึงจะคราดหน้าดินทิ้งไว้ข้ามวัน ตามมาดำต้นกล้าข้าวทีหลังยังปักดำข้าวง่าย ดินไม่กระด้างปลาย มือ และจากเมื่อก่อนเคยใส่ปุ๋ยเคมี 11 กระสอบ เดี๋ยวนี้ใช้แค่ 5 กระสอบ ข้าวก็เขียว เหมือนกัน
แถมยังได้ข้าวมากขึ้น จากเดิมที่นา 11 ไร่ ได้ข้าว 80 กระสอบ เพราะปลูกปอเทืองเดี๋ยวนี้ได้ข้าว 150 กระสอบ.
วิธีการปลูกปอเทืองในนาข้าว
การเตรียมดินและการปลูกปอเทือง มี 2 วิธี คือ
1.ปลูกโดยไม่ต้องเตรียมดิน ซึ่งทำโดยก่อนการเก็บเกี่ยวข้าว ใช้เมล็ดพันธุ์ปอเทืองหว่าน 1–2 วัน แล้วจึงใช้รถเก็บเกี่ยวข้าว
วิธีนี้จะสูญเสียเมล็ดพันธุ์มากจากการกลบของฟางข้าว หรือหลังการเก็บเกี่ยวข้าวใช้เมล็ดปอเทืองหว่านตามร่องรถเกี่ยวข้าวแล้วกระจายฟางข้าวให้ทั่วแปลง หรือจะเก็บฟางข้าวไว้เลี้ยงสัตว์ก็ได้ วิธีนี้จะได้ใช้พื้นที่มากขึ้น
2.การปลูกโดยการเตรียมดินทำได้โดยใช้รถไถขณะดินมีความชื้นอยู่ แล้วหว่านเมล็ดปอเทือง จะคราดกลบหรือไม่ก็ได้ ถ้าคราดกลบจะงอกได้สม่ำเสมอและเจริญเติบโตดี หรือ ปลูกโรยเป็นแถว ระหว่างแถว 80 – 100 เซนติเมตร หรือปลูกเป็นหลุม
ใช้ระยะปลูก 50×100 หลุม ๆ ละ 1–3 ต้น โดยอัตราเมล็ดที่ใช้ปลูกแบบหว่านเพื่อไถกลบใช้เมล็ดประมาณ 3 – 5 กิโลกรัมต่อไร่ ปลูกเป็นหลุมใช้เมล็ด 2 – 4 กิโลกรัมต่อไร่
การดูแลรักษา
หลังการหว่านเมล็ดพันธุ์ปอเทืองแล้วประมาณ 3 –5 วัน จะงอกโดยอาศัยความชื้นที่มีอยู่ในดินไม่ต้องให้น้ำ เมื่ออายุ 2 – 3 สัปดาห์ ต้องพรวนดินกลบโค่นและกำจัดวัชพืช ใช้ปุ๋ย สูตร 15-15-15 อัตรา 20–30 กิโลกรัมต่อไร่
พ่นยากำจัดเชื้อราและแมลงศัตรูพืชเมื่ออายุ 50–60 วัน ดอกเริ่มบานจากข้างล่างก่อน หลังดอกร่วงโรยจะติดฝักจากข้างล่างก่อนเช่นเดียวกัน ฝักจะแก่เก็บเกี่ยวได้เมื่ออายุ 120–130 วัน
การเก็บเกี่ยวผลผลิต มี 2 วิธี คือ ใช้รถเกี่ยวข้าวเก็บเกี่ยว แต่ไม่เป็นที่นิยมเนื่องจากไม่คุ้มกับการลงทุนเพราะลำต้นของมันมีความแข็งจะทำให้เกิดความเสียหายต่อเครื่องจักรได้ และสำหรับเกษตรกรจะได้ผลผลิตค่อนข้างต่ำจึงไม่คุ้มต่อการลงทุน
และอีกวิธีคือการใช้เคียวเกี่ยวผึ่งแดดไว้ 3–4 แดด นำมาใส่กระสอบแล้วทุบให้ ฝักแตก หรือนำมากองบนผ้าใบ บนตาข่าย บนลานแล้วใช้รถย่ำในบริเวณแปลงนาได้เลย ผลผลิตเฉลี่ย 80-120 กิโลกรัมต่อไร่ ราคาเฉลี่ย 20 – 25 บาทต่อกิโลกรัม
