บั้นปลายชีวิตเราจะต้องการแค่ พออยู่พอกิน ในน้ำมีปลา ในนามีข้าว
เป้าหมายของฉันในวัยห้าสิบคือ ฐานะปานกลาง พออยู่พอกิน
เมื่อวัยเย าว์ฉันอยู่บ้านไม้ เป็นบ้านไม้มีใต้ถุนสูง เราไม่เคยรู้จักแอร์ อย่าว่าแต่แอร์เลย พัดลมยังไม่รู้จัก รู้ว่าร้อนเมื่ออยู่กลางแดดก็เข้ามาอยู่ในที่ร่มๆ ก็หายร้อน เออ…ชีวิตมันเคยง่ายอย่างนี้เอง ไม่ต้องมีพัดลมก็อยู่ได้
เมื่อโตขึ้นมาหน่อยหนึ่ง ที่หน้าตลาด ผู้คนสร้างบ้านตึก ทำด้วยปูน กลับมาบอกพ่อว่า อย ากอยู่บ้านตึกบ้าง ดูรวยดี บ้านเราจนไปไหม
พ่อบอกว่า “เราก็พออยู่พอกิน” ฉันไม่ชอบคำตอบพออยู่พอกินเลย และไม่ชอบที่พ่อเขียนในสมุดพกนักเรียนว่า ฐานะปานกลางพออยู่พอกิน แต่ดูจ ากสมุดพกของเพื่อนๆ ทุกคนก็เหมือนกันระบุฐานะปานกลางพออยู่พอกินทั้งนั้น น่าแปลกไหม ทำไมต้องระบุฐานะ ฐานะปานกลางพออยู่พอกิน
พออยู่พอกินเพราะเรามีข้าวกิน ทำนา ทำสวน และที่สำคัญของการพออยู่พอกินคือ พ่อปลูกผักในที่ลุ่มที่มีน้ำท่วมทุกปี เมื่อก่อนน้ำท่วมไม่ใช่ปัญหาใหญ่ หรือไม่ใช่ปัญหาเลย ท่วมก็ท่วมไป หลังน้ำท่วมก็ปลูกผักได้ผักสวยด้วย ปลูกๆ ไปเรื่อย จนถึงฤดูน้ำหลากก็เก็บให้หมดแปลงและรอปลูกใหม่ ไม่ได้เดือนร้อนว่าต้องเก็บกักน้ำสร้างเขื่อน ต้องปล่อยน้ำเมื่อน้ำมาก
ในช่วงน้ำหลากก็หาปลาแม่น้ำกินไป อาหารในช่วงน้ำหลากก็มีมากมายให้กิน และน้ำหลากเป็นช่วงสั้นๆ ไม่นานก็ผ่านผักของพ่อทำให้เรามีครอบครัวปานกลางพอกินพอใช้ ผักที่เราต้องกินบ่อยที่สุดคือผักบุ้ง ผักกาดข าว แตงกวา มะเขือหลากหลายชนิด แต่ที่เด็กๆ เช่นเราชอบคือมะเขือย าว ทั้งย่างและผัด และถั่ว ส่วนมะละกอเป็นของต ายมันขึ้นเองอยู่ชายครัว หันกลับไปมองชีวิตตัวเอง…เออ ชีวิตเมื่อก่อนมันง่ายมากเลยนะ และมันก็ย ากเมื่อไหร่นี่ ยิ่งมีชีวิตอยู่นานเราน่าจะมีชีวิตที่ง่ายมากขึ้น ไม่ใช่ย ากเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ
มันเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ต ามลำดับ หนักขึ้นเรื่อยๆ น่าจะเริ่มจ ากออกจ ากบ้านไปเรียน และทำงานอย ากหนักมาหลายปี ลืมเรื่องอาหารของพ่อ เช่น ผัดผักบุ้งกับกะทิ
การผัดผักบุ้งกับกะทิ นอกจ ากผักบุ้งอ่อนสดที่เด็ดมาใหม่ๆ แล้ว กะทิก็เป็นกะทิสดคั้นเอาแต่หัวกะทิ ตั้งไฟจนเดือดพล่านปรุงรสด้วยเกลือ กะปิ หวานผัก หวานกะทิอยู่แล้วไม่ต้องใส่น้ำต าล แล้วใส่ผักบุ้งที่สะเด็ดน้ำแล้วลงไป ผัดไปมาสองสามรอบ กินกับข้าวสวยร้อนๆ ผู้ใหญ่มีน้ำพริกด้วย
นอกจ ากผัดผักบุ้งที่เด็ดสุดอีกอย่าง แกงเลียงกุ้งสดกับมะละกอวิธีทำแกงเลียงมะละกอกับกุ้งง่ายมาก ตั้งน้ำเดือด ใส่กะปิกับเกลือ เรียกว่าแกงเลียงเคยเกลือ ใส่กุ้งกับมะละกอที่ปอกและทำชิ้นบ างไว้ลงไป พอสุกก็ยกมากินได้เลย
การทำอาหารไม่ปรุงแต่งมากใช้เกลือกับกะปิเป็นหลัก น้ำปลาใช้น้อย จำได้ว่าเมื่อวัยเย าว์มีพ่อค้าเร่มาข ายน้ำปลาต ามบ้าน เข าเอาน้ำปลาออกมาขวดหนึ่งและให้ทดลอง พี่ชายเอาจ านออกมาจ ากครัว พ่อค้าเปิดฝาขวดเทน้ำปลาลงไป พวกเราพี่น้องล้อมวงเอานิ้วมือจิ้มน้ำปลาดูด ทุกคนพูดพร้อมๆ กันว่าเค็ม เหม็น พ่อค้าหน้าเสียรีบเก็บน้ำปลาที่เข าโฆษณาว่าดีนักกลับเข้าตะกร้า กำลังจะหิ้วกลับออกไปจ ากบ้าน แม่เกรงใจช่วยซื้อไว้ขวดหนึ่ง
พ่อเป็นผู้ผลิตอาหารปลอดภัย อาหารที่วิเศษสุดแล้ว เราไม่รู้และลืมไปเลย ผักของพ่อแม่เอามาทำอาหารให้ลูกๆ กิน เราพออยู่พอกินจริงๆ
เมื่อโตขึ้น ต้องออกจ ากบ้านไปเรียน อาหารของพ่อก็ห่างไกลไป ยิ่งโตยิ่งห่างไปเรื่อยๆ เริ่มไปกินอาหารที่คิดว่าทันสมัยขึ้น รวดเร็ว ไม่เสียเวลา และบ างครั้งก็ไม่ได้พออยู่พอกิน คือข าดแคลนบ างช่วงก็ว่าได้
ผ่านมาถึงอายุสี่สิบปี พบว่าได้โร คอันเกิดจ ากการกินการอยู่ อันดับแรกกินอาหารสำเร็จรูป โดยเฉพาะบะหมี่สำเร็จรูป สนใจทุกเรื่องแต่ไม่สนใจเรื่องอาหารการกินเข้าไป บ่อยครั้งที่กินอาหารเย็นตอนเที่ยงคืน ตีหนึ่ง เพราะทำงานข่าว ทำงานหนังสือ เลิกงานดึกกลับบ้านเที่ยงคืนแวะกินอาหารต ามร้าน ทำงานหนักเพื่อกินอาหารเลวๆ อาหารกำหนดชะต าชีวิตจริงๆ ได้โร คความดันโลหิตสูงมาอยู่เป็นเพื่อนเลยกินย าลดความดันไปตลอดเลยคราวนี้
เรียกว่ากว่าจะรู้ก็สายเสียแล้ว นอนดึก นอนน้อย กินอาหารที่เต็มไปด้วยสารปนเปื้อน แต่ก็ลองวกกลับมาใหม่ เริ่มจ ากไปอยู่ในที่อากาศบริสุทธิ์ก่อน ผืนดินที่เป็นพื้นที่เกษตรอินทรีย์ ที่พอจะปลูกพืชปลูกผักกินได้ มีถนนที่เดินเล่น เดินออกกำลังกายได้
วันก่อนเดินสวนทางกับย ายคนหนึ่ง แกน่าจะอยู่ในวัยแปดสิบ แกกลับมาจ ากเก็บเต า เต าเป็นสาหร่ายที่กินได้และขึ้นในน้ำที่สะอาดเท่านั้น รีบถามย ายว่าไปเก็บที่ไหน แกบอกว่าแถวนี้แหละ เดินไปทางท้ายๆ ทุ่งนา
น่ายินดีมาก ที่ยังมีพื้นที่และแหล่งน้ำสะอาด มิน่า…ย ายอายุแปดสิบยังออกมาเก็บเต าไปกินได้ ย ายบอกไม่เก็บไปข ายหากินหาอยู่ แกเอามือขยุ้มให้ดูว่า ประมาณหนึ่งกำมือสิบบ าท ดูด้วยสายต าที่แกเก็บมาวันนี้น่าจะได้เป็นร้อยบ าท เดินไปเก็บอาหารมากินและข ายได้หนึ่งร้อย ไม่ต้องลงทุนอะไร แค่ทำแหล่งน้ำให้สะอาดปราศจ ากสารเคมีก็มีเต าให้เก็บ
เป้าหมายของฉันในวัยห้าสิบคือ ฐานะปานกลาง พออยู่พอกิน